EFES’İN ve BİLEŞENLERİNİN GELECEĞİ

EFES’İN BİLEŞENLERİNİN GELECEĞİ

Efes’te ve Artemis Tapınağı’nda Avusturya Arkeoloji Enstitüsü kazıları 1895 yılında başlamıştır. Uzun yıllar restorasyon çalışması yapılmamış ve 1970-80’li yıllarda Hadrian Tapınağı ve Celsus Kütüphanesi gibi önemli yapılarda koruma ve restorasyon çalışmaları yapılmıştır. Daha sonra 2000 yılında yapılan Yamaç Evlerin koruma ve çatı projesi de buna dahil edilebilir.

Ancak daha sonra antik caddelerin çevre düzenlemeleri dışında herhangi bir restorasyon çalışması yapılmamıştır. Günümüzde en acil restore edilmesi gereken yapı grubu liman çevresinde, önceleri “Bizans Suru” şimdilerde “Got Suru” olarak tanımladığımız sur duvarlarıdır.

3.30 m kalınlığa sahip bu surlar çok tehlikeli durumda ve yıkılmak üzeredir. En kısa zamanda bir proje yapılıp Kurul izni alındıktan sonra sağlamlaştırılması ve yok olmaktan kurtarılması gerekir. Bu konuda sorumlu Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Efes Kazı Başkanlığı’dır.

Efes’in 1980 yılından beri en önemli konusu doğu ve batı girişleridir. Şimdi kullanılan girişler Efes Ören yerinin içindedir. Bunlardan Efes Alt ve Üst Kapı Girişlerinin kentin dışına alınması ve planlı bir şekilde modernleşmesi sağlanmalıdır. Bu proje içinde şu anda Efes Alt Kapı’ da Turistik Eşya satan esnafın ve Otopark işletmesinde Efes-Selçuk Belediyesi’nin korunması gerekir. Aşağı Kapı’nın Efes Havaalanı ve Liman Caddesi yakınına taşınması için 5 yıl önce bir proje hazırlanmış ancak henüz kazma vurulmamıştır.

Anadolu’daki ilk Hıristiyanlığın yayıldığı önemli merkezlerden biri olan Efes, Havari Aziz Yuhanna ve St. Paulus‘un hayatlarında önemli bir yer kapsar. Bu anlamda Aziz Yuhanna Kilisesi ve çevresindeki alanın kazılarının tamamlanıp önemli bir cazibe merkezi haline getirilmesi gerekir. 1975 yılından bu yana kazı başkanlığı ve Efes Müzesi tarafından yapılan kazı ve restorasyon çalışmalarına desteğin arttırılması gerekir. 

Batı Anadolu’nun en önemli dini yapısı olan 1375 yılında inşa edilmiş olan İsabey Camii için 2019 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Bölge Müdürlüğü kapsamlı bir restorasyon projesi hazırlamıştır. Bu projenin uygulaması biraz gecikmeli olarak ancak 2023 yılı başında başlanmış ve çalışmaların iki yıl süreceği anlaşılmaktadır. Süre uzatılmadan restorasyonun tamamlanması ve caminin tekrar açılmasını temenni ediyoruz. 

2018 yılında Aydınoğulları Dönemine ait Selçuk Atatürk Mahallesi’nde adı bilinmeyen iki eyvanlı yapı (Zaviye-ibadethane ve misafirhane) eski gravür ve fotoğraflardan yararlanarak keşfedilmiştir. Ancak burada kazı yapılması için Bölge Kurulu kararı çıktığı halde Kültür ve Turizm Bakanlığı, Efes Müze Müdürlüğü henüz kazıya başlayamamıştır. Şayet bu yapıda kazılar yapılıp ortaya çıkan kalıntılar restore edilirse burasının Ayasuluk Müzesi olarak kullanılması mümkün olacaktır. Çünkü Efes Müzesi’nde Efes’in “Ayasuluk Eserleri” adıyla anılan 400 yıllık Türk Dönemi’ne ait herhangi bir teşhiri yoktur. Ayrıca İsabey Camii çevresindeki hamamların da restore edilerek turizmin hizmetine verilmesi veya sanat galerisi olarak kullanılması mümkün görülmektedir.

Ayasuluk Tepesi’nin güney yamacındaki Kentsel Sit 2020 yılından itibaren aynı zamanda 3. Derece Arkeolojik sit haline getirilmiştir. Böylece yeni inşaatların temel kazıları Müze ve Ayasuluk Kazı Başkanlığı’nın kontrol ettiği sondaj kazıları haline getirilmiştir. Bu parsel kazılarında daha önce bilinmeyen yeni yapılar ortaya çıkmaya başlamıştır. Bunlardan bazılarının koruyucu cam örtülerin altında korunması sağlanmalıdır. Benzer koruma örnekleri Antalya İli Manavgat İlçesi yakınındaki SİDE Antik Kenti’nde çok sayıda parselde gerçekleştirilmiştir. 1970 yılından sonra modern yapılarla tamamen kapatılan Side antik kenti yavaş yavaş ortaya çıkmakta ve korumaya alınmaktadır. 

Efes her dönemde Anadolu’nun Ana Tanrıçası “Efes Artemisi” ile birlikte anılmıştır. Selçuk İlçesi’ndeki Efes Artemis Tapınağı Efes’in en önemli bileşenlerinden biridir. Burada 30 yıldan beri hiçbir çalışma yapılmamıştır. 2012 yılından bu yana Efes Artemis Tapınağı çevresinde modern bir gösteri merkezi yapılması önerilmiştir. Ancak bu gösteri Merkezi 2023 yılında Efes’in merkezine inşa edilmektedir. Antik Dünyanın Yedi Harikasından biri olan kalıntılar ziyaretçilere daha iyi sunulmalı ve Selçuk için CAZİBE MERKEZİ haline getirilmelidir.

Sonuç olarak: 2012 yılından beri İZBAN’la Selçuk’a gelen ziyaretçilerin Efes Kent Belleği’ni gezdikten sonra Su kemerlerini takip ederek Ayasuluk Tepesi’nin ana girişi Takip Kapısı’na ulaşmaları yön levhaları ile sağlanmalıdır. Sonra Ayasuluk Kalesi, Aziz Yuhanna Kilisesi, İsabey Camii, İsabey Hamamı ve Artemis Tapınağı’nın yeni bir turizm güzergahı haline getirilmesi mümkündür. Daha sonra buna Efes Müzesi eklenebilir ve ziyaretçilerin birkaç saatlik veya bir günlük Efes gezisi Ayasuluk ve Şirince ile birlikte iki gün haline getirilebilir.